Extended piano techniques

Morgen (22 december) promoveert Luk Vaes aan de Universiteit Leiden op het onderwerp ‘oneigenlijk gebruik van de piano in positieve zin’. Jammer dat ik daar niet bij kan zijn. Toevallig heb ik twee weken geleden voor het eerst een promotie meegemaakt. Ik heb genoten van het circus rond zo’n promotie, de mores en de aankleding, de al jaren (eeuwen?) oude tradities. Van het onderwerp waarop gepromoveerd werd, kon ik weinig volgen, maar dat was bijzaak.

Van het oneigenlijk gebruik van de piano heb ik echter wel verstand. Ik doe het zelf bijna iedere dag, hoewel in een andere zin dan de promotiekandidaat bedoelt. Die vindt ‘dat in de periferie van het pianorepertoire een stigma kleeft aan het genre van de extended piano techniques’.
Wij, gewone stervelingen, gaan ervan uit dat het bespelen van de piano in de basis niet meer is dan verticaal beroeren van de toetsen, en dan met één vinger per aangeslagen toets. Op zich is dat moeilijk genoeg, gezien het feit dat een piano achtentachtig toetsen heeft en een normaal mens maar tien vingers. Daar komt niet zelden nog bij dat de componist een bepaald metronoomtempo voorschrijft. Wat mij betreft hét recept voor oneigenlijk gebruik van de piano. Ik hoor mijn vader nog roepen als ik me als klein kind voorbereidde op mijn volgende pianoles. ‘Mag die herrie een keer afgelopen zijn?’ of ‘Moet je altijd zo hard spelen?!’

Later leerde ik Harry de Wit kennen. Niet persoonlijk, ik zat meestal in de zaal en hij stond op het toneel. Wat hij deed met een piano was in mijn ogen baanbrekend. Niet altijd om aan te horen, maar zonder twijfel vallend onder de definitie die Luk Vaes bij zijn promotie gaat hanteren. Ik weet niet of de vleugel van het LAK-theater (Leiden) na dat optreden nog gerepareerd kon worden. Harry de Wit vond spelen met alleen toetsen maar een ouderwetse bedoening. Ik vraag me nu zelfs af of de klep van het toetsenbord überhaupt open is geweest. De deksel van de vleugel was in ieder geval wel verwijderd. Het innerlijk van de vleugel werd bewerkt met hamer en sikkel, krantenpapier werd tussen de snaren geschoven en met allerlei drumstokken bewerkt. Er kwam vast ook wat elektriciteit bij kijken, maar dat herinner ik me niet meer zo goed.

Luk Vaes heeft zeventienduizend partituren van 1700 tot 2000 onderzocht op uitgebreide pianotechnieken. Hij kwam tot opmerkelijke ontdekkingen. Voor een stuk van John Cage moet de piano met hooi worden opgevuld. Ergens anders vond hij de aanwijzing om de vleugel in een meer te plaatsen alvorens er Liszt op te spelen. Ook de piano in de hens steken, doormidden zagen of dwars door een muur heen rijden zijn in partituren genoemde pianotechnieken.
Ik ben benieuwd of het een aanschouwelijke promotie wordt. Nogmaals, ik zou er graag bij willen zijn, maar de extreme sneeuwval van vandaag en morgen plus het beperkte maandbudget staat deze wens in de weg. Bovendien is G. morgen jarig en die vindt het vast leuker als ik gewoon thuis ben. Maar ik zal Luk Vaes gedenken door mijn blokfluit ritueel in een pan met spruitjes te koken.

Ook een manier:
http://www.youtube.com/watch?v=bBVe0qe83V0&feature=related